تیراهن چیست؟
تیراهن چیست؟
راهنمای کامل تیرآهن؛ ستون فقرات سازه‌های فلزی
تیرآهن چیست؟
تیرآهن یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین مصالح فولادی در صنعت ساختمان و پروژه‌های عمرانی است. این مقطع فلزی معمولاً به شکل I یا H ساخته می‌شود و وظیفه‌ی آن، تحمل و انتقال بارهای خمشی و کششی در سازه‌هاست. تیرآهن‌ها اغلب به‌صورت افقی در سقف‌ها، کف‌ها و یا به‌عنوان ستون در اسکلت فلزی به کار می‌روند.
⸻
چرا تیرآهن اهمیت دارد؟
اگر ساختمان را به بدن انسان تشبیه کنیم، تیرآهن نقش ستون فقرات را دارد. هرجا که نیاز به تحمل فشار، نگهداری وزن و انتقال بار باشد، تیرآهن وارد می‌شود. مقاومت بالا، عمر طولانی و قابلیت اجرا در پروژه‌های بزرگ، تیرآهن را به گزینه‌ای ایده‌آل تبدیل کرده است.
⸻
انواع تیرآهن از نظر شکل و کاربرد
- تیرآهن IPE (استاندارد اروپا)
• شکل بال‌ها: موازی
• رایج‌ترین نوع در ایران
• کاربرد: اسکلت ساختمان، سقف، سوله - تیرآهن INP (استاندارد چین و روسیه)
• شکل بال‌ها: شیب‌دار
• مقاومت کمتر در مقایسه با IPE
• کاربرد: سازه‌های موقتی یا سبک - تیرآهن IPB یا HEB (تیرآهن بال‌پهن)
• بال‌ها پهن‌تر و جان کوتاه‌تر
• مناسب برای ستون‌ها، پل‌ها و سازه‌هایی با بار سنگین
• قابلیت تحمل نیروهای فشاری بالا - تیرآهن لانه‌زنبوری
• جان آن دارای سوراخ‌های شش‌ضلعی است
• سبک‌تر است اما توان باربری کمتری دارد
• مناسب برای سازه‌های سبک یا عبور تأسیسات
⸻
استانداردها و سایزبندی
تیرآهن‌ها با ارتفاع جان مشخص (مثلاً ۱۲، ۱۴، ۱۸، ۲۰، ۲۴ سانتی‌متر) تولید می‌شوند. استانداردهای تولید آن‌ها شامل موارد زیر است:
• DIN 1025 (آلمان)
• BS EN 10034 (اروپا)
• ISIRI 1791 (ایران)
• ASTM A36 (آمریکا)
⸻
مواد اولیه تیرآهن
برای ساخت تیرآهن، معمولاً از فولاد ساختمانی با ترکیب شیمیایی کنترل‌شده استفاده می‌شود. متداول‌ترین گریدها:
• ST37: مقاومت کششی متوسط، مناسب برای پروژه‌های ساختمانی
• ST52: استحکام بالا، مناسب برای پروژه‌های سنگین و سوله‌ها
⸻
مراحل تولید تیرآهن
- پیش‌گرم شمش فولادی: شمش در کوره تا ۱۲۰۰ درجه گرم می‌شود
- نورد اولیه و میانی: با عبور از غلتک‌ها شکل اولیه تیرآهن ایجاد می‌شود
- نورد نهایی و قالب‌زنی: ابعاد دقیق جان و بال‌ها تنظیم می‌شود
- برش و خنک‌کاری: در طول‌های مشخص بریده شده و روی بستر سرد می‌شود
- کنترل کیفیت: ابعاد، وزن، ضخامت و ساختار داخلی بررسی می‌شود
⸻
مزایا و ویژگی‌های تیرآهن
• تحمل وزن بالا و مقاومت کششی مناسب
• نصب سریع و اجرای آسان
• امکان استفاده در سازه‌های بلندمرتبه
• قابلیت بازیافت و سازگاری با محیط‌زیست
• ماندگاری طولانی در برابر شرایط سخت اقلیمی
⸻
کاربردهای تیرآهن
• ساخت اسکلت فلزی ساختمان‌ها
• اجرای سقف‌ها، تیرچه‌ها و کف‌ها
• پل‌سازی و سازه‌های صنعتی
• سازه‌های سوله، جرثقیل، اسکله
• ساخت دکل‌ها، تونل‌ها و پلت‌فرم‌ها
⸻
نکات مهم در خرید تیرآهن
• بررسی استاندارد تولید و سایز واقعی
• توجه به وزن تیرآهن مطابق جدول اشتال
• انتخاب برند معتبر (ذوب‌آهن اصفهان، فایکو، آریان فولاد و…)
• بررسی ظاهر (نباید خمیدگی یا زنگ‌زدگی داشته باشد)
• استعلام شناسنامه یا برگه آنالیز برای پروژه‌های حساس
⸻
تولیدکنندگان معتبر تیرآهن در ایران
• ذوب‌آهن اصفهان: باسابقه‌ترین تولیدکننده با کیفیت صادراتی
• آریان فولاد، فولاد البرز، فایکو مازندران: گزینه‌های قوی در بازار داخلی
• شاهین بناب، فولاد البرز ایرانیان: تنوع بالا در سایز و تیپ
⸻
جمع‌بندی
تیرآهن، پایه‌ی اصلی ساخت سازه‌های مقاوم و ایمن است. شناخت انواع آن، ویژگی‌های فنی و نحوه‌ی استفاده در پروژه‌ها، به مهندسین و پیمانکاران کمک می‌کند تا هم از نظر هزینه، و هم از نظر دوام سازه، انتخاب مناسبی داشته باشند. در دنیای ساخت‌وساز، انتخاب تیرآهن باکیفیت، یعنی انتخاب امنیت و اطمینان.
